Một thầy giáo viết cho tôi: “Tôi biết rằng tư duy phê phán là kĩ năng quan trọng mà học sinh cần nhưng làm sao tôi dạy được kĩ năng này? Xin thầy lời khuyên.”
Đáp: “Tư duy phê phán là khả năng suy nghĩ rõ ràng và hợp lí về cái gì cần làm hay cái gì cần tin. Nó bao gồm khả năng nghĩ sâu sắc và độc lập. Cách tốt nhất để dạy tư duy phê phán là có thảo luận trên lớp nơi thầy cô giáo nêu ra những câu hỏi tranh luận và để học sinh thảo luận giữa họ và cố gắng trả lời. Tôi thường chia lớp thành nhiều tổ, mỗi tổ quãng ba tới năm học sinh. Sau khi một tổ cho câu trả lời, tôi thách thức các tổ khác phản đối lại câu trả lời của họ bằng quan điểm riêng của họ.
Để tạo điều kiện cho thảo luận theo tư duy phê phán, thầy cô giáo phải hỏi những câu hỏi có tính thách thức mà yêu cầu học sinh nghĩ sâu và phân tích chúng một cách cẩn thận, trước khi trả lời. Chẳng hạn: “Quan điểm của em về biến cố này là gì? Em có lí do gì để nghiêng về điều này hơn điều kia? Bằng chứng của em là gì? Có sự kiện hay dữ liệu nào khác không? Hàm ý của từng quan điểm là gì? Thông tin phụ nào sẽ giúp em rút ra kết luận dựa trên phân tích của em?
Đây chỉ là vài ví dụ về loại câu hỏi yêu cầu học sinh suy nghĩ theo cách phê phán. Sau khi cho câu trả lời, học sinh phải mô tả cách họ đi tới câu trả lời (kiểu như, Cách họ phân tích câu hỏi, cách họ lấy dữ liệu và bằng chứng phụ và cách họ thảo luận giữa các thành viên tổ). Bằng việc để cho các tổ khác thách thức họ, họ có phản hồi tốt hơn về câu trả lời của họ và hoặc sửa lại hoặc cải tiến tư duy của họ tương ứng.
Theo kinh nghiệm của tôi, thảo luận trên lớp và tranh cãi là cách tốt nhất để dạy tư duy phê phán. Tôi chắc chắn có những phương pháp hiệu quả khác. Tất cả những phương pháp này có thể thách thức tính tò mò của học sinh, kích thích tư duy của họ, và giúp họ phân tích và biện minh câu trả lời của họ bằng sự kiện, dữ liệu và bằng chứng.
—English version—
Critical Thinking
A teacher wrote to me: “I know that critical thinking is an important skill that students need but how do I teach this skill? Please advise.”
Answer: “Critical thinking is the ability to think clearly and rationally about what to do or what to believe. It includes the ability to think deeply and independently. The best way to teach critical thinking is to have a class discussion where the teacher raises controversial questions and have students discuss among themselves and try to answer. I often divide the class into several teams, each team is about three to five students. After one team gives the answer, I challenge other teams to counter their answer with their own view.
To facilitate the critical thinking discussion, the teacher must ask challenging questions that demand students to think deeply and analyze them carefully, before answering. For example: “What is your view of this event? What are your reasons for favoring this over that? What is your evidence? Is there another facts or data? What are the implications of each view? What additional information would help you to draw a conclusion based on your analyses?
These are just a few examples of the kinds of questions that require the students to think critically. After giving an answer, students must describe how they come up with the answer (i.e., How they analyze the question, how do they get additional data and evidence and how they discuss among team members). By letting other teams to challenge them, they get better feedback on their answer and either correct or refine their thinking accordingly.
In my experience, class discussion and debate are the best ways to teach critical thinking. I am sure there are other effective methods. All of these methods can challenge students’ curiosity, stimulate their thinking, and help them to analyze and justify their answer with facts, data, and evidence.