Zhao Yan là sinh viên trong lớp của tôi, đã tốt nghiệp vài năm trước; chúng tôi đã không có liên hệ mãi cho tới tuần trước khi anh ấy tới gặp tôi. Sau khi nói chuyện bình thường, tôi đề nghị anh ấy chia sẻ kinh nghiệm của anh ấy cho sinh viên của lớp tôi. Sau đây là câu chuyện của anh ấy:
“Tôi tốt nghiệp bẩy năm trước và đã làm việc tại Microsoft. Nó đã là nghề nghiệp lớn mà tôi thậm chí không mơ được tới, và tôi chắc sẽ không bao giờ trở thành người là tôi hôm nay nếu không có bản kế hoạch nghề nghiệp. Chỉ trong bẩy năm, tôi đã được đề bạt hai lần và đã tiến tới làm người quản lí sản phẩm cấp cao khi những người khác chắc phải mất ít nhất mười hay mười lăm năm để tới vị trí đó.
Tôi vẫn nhớ lớp đầu tiên của tôi tại Carnegie Mellon khi chúng tôi được giáo sư Vũ yêu cầu phát triển bản kế hoạch nghề nghiệp. Tôi nghĩ bụng: “Tại sao chúng tôi cần phải vội vàng thế? Chúng tôi vẫn còn có ít nhất bốn năm nữa để nghĩ về điều chúng tôi muốn làm.” Tôi đã viết ra vài đoạn và thậm chí không nghĩ về nó. Trong thảo luận trên lớp, giáo sư Vũ nói: “Zhao Yan, em đã viết rằng em muốn là người phát triển phần mềm. Đó có phải là mọi điều em muốn không?” Tôi ngạc nhiên, cho nên tôi nói: “Sao không, em thích viết mã mà.” Giáo sư Vũ nhấn mạnh: “Cho phần còn lại của đời em sao? Đó có phải là nghề nghiệp mà em muốn không? Em có hứng khởi về cái gì đó khác không?” Đến lúc đó cả lớp đều cười. Tôi bối rối, cho nên tôi cãi: “Vâng, đó là điều em muốn.” Giáo sư Vũ nói: “Em tới gặp thầy sau giờ lên lớp, đây không phải là bản kế hoạch nghề nghiệp chấp nhận được.”
Ở trường trung học, học sinh chỉ tới phòng làm việc của thầy khi họ gặp rắc rối cho nên tôi nghĩ rằng tôi chắc sẽ bị phạt vì thái độ xấu của tôi. Tuy nhiên, khi tôi tới văn phòng của thầy, thầy không giận mà giải thích cho tôi về bản kế hoạch nghề nghiệp. Thầy nói: “Zhao Yan, lập kế hoạch nghề nghiệp là về phát triển bản đồ giúp cho em quản lí việc học của em, để cho em biết em cần gì. Nó chỉ ra cho em phải học môn học nào và em phải phát triển kĩ năng nào. Em là thuyền trưởng của con tàu riêng của em, và em không thể đi trên đại dương mà không có bản đồ. Ngay cả khi em tốt nghiệp và bắt đầu thám hiểm nghề nghiệp của em, bản kế hoạch nghề nghiệp chỉ cho em kĩ năng nào em phải phát triển để đảm bảo rằng công việc của em khớp với mối quan tâm cá nhân của em. Bằng việc đi theo bản kế hoạch, em sẽ học những điều mới để quản lí thay đổi trong cuộc đời em và trong suốt nghề nghiệp của em.”
Tôi bối rối, cho nên tôi xin lỗi về hành vi không tốt của mình, nhưng thầy bảo tôi: “Thôi được, chúng ta cùng làm việc về bản kế hoạch nghề nghiệp. Em phải nghĩ về em đang ở đâu bây giờ, em muốn tới đâu, và làm sao em sẽ đi tới đó. Em muốn cái gì trong nghề nghiệp? Em thích làm cái gì? Điểm mạnh và điểm yếu của em là gì? Là sinh viên Khoa học máy tính, em cần thám hiểm nhiều con đường nghề nghiệp để nhận diện nơi em muốn đi tới trong ba năm, năm băm, bẩy năm, và mười năm. Bằng việc thám hiểm mọi vị trí mà em quan tâm, em có thể thấy kĩ năng nào và phẩm chất nào là được cần và lập kế hoạch cho tương lai của bạn. Bằng việc có bản kế hoạch, em có thể chọn các môn học thích hợp để cải tiến kĩ năng của em, để cho em sẵn sàng đi làm việc. Đây là điều giáo dục đại học là gì; nó cho em cơ hội để làm quyết định về cuộc đời của em. Em không thể tới trường một cách ngẫu nhiên kiểu như thả vào trong thác đổ và chảy xuôi theo bất kì chỗ nào nó đưa em tới. Là sinh viên đại học, em phải lập kế hoạch nghề nghiệp và kế hoạch cuộc đời em từ bây giờ khi em vẫn còn có thời gian để làm quyết định đúng.”
Tôi dành ngày nghỉ cuối tuần để phát triển bản kế hoạch nghề nghiệp rồi tới gặp thầy. Thầy cẩn thận đọc nó và cho tôi vài lời khuyên, đến đầu tuần, tôi đã có bản kế hoạch nghề nghiệp chi tiết. Dựa trên điều đó, tôi đã chọn các môn học thích hợp mà tôi cần, làm mạnh thêm cho kĩ năng của tôi cho nên đến lúc tôi tốt nghiệp, tôi không có vấn đề gì về có việc làm tại Microsoft. Việc làm đầu tiên của tôi là người phát triển phần mềm như nhiều người tốt nghiệp khác, nhưng với bản kế hoạch nghề nghiệp tại chỗ, tôi hội tụ vào phát triển kĩ năng quản lí dự án của mình. Trong ba năm, tôi đã được đề bạt lên làm người quản lí dự án cho một tổ mười hai người. Vì tôi có nền tảng kĩ thuật mạnh, dự án của tôi được hoàn thành đúng thời gian và trong ngân sách. Tôi có cơ hội quản lí dự án khác có hai mươi nhăm người. Tôi đã thành công rồi tiếp tục sang dự án khác quan trọng hơn với năm mươi người. Dựa trên bản kế hoạch nghề nghiệp, tôi biết điều tôi cần để đạt tới mục đích nghề nghiệp của tôi. Vào lúc đó, các kĩ năng kĩ thuật không còn là mấu chốt nữa, nhưng kĩ năng mềm trở thành bản chất. Tôi đã nhìn vào bản kế hoạch nghề nghiệp của tôi chỗ giáo sư Vũ viết: “Tự hỏi mình, hành động nào có thể giúp cho em đạt tới mục đích tiếp của em? Đào tạo nào khác em cần và ai có thể hỗ trợ cho em đi tới đó.” Dựa trên lời khuyên của thầy, tôi nói với người quản lí cấp cao của tôi rằng tôi muốn học thêm từ kinh nghiệm của anh ấy vì anh ấy có trên hai mươi năm làm việc và anh ấy có thể dạy cho tôi nhiều điều. Với ngạc nhiên của tôi, anh ấy đồng ý làm thầy kèm cho tôi và để tôi làm việc gần anh ấy. Bằng việc học từ ai đó như anh ấy, điều đó giúp cho tôi đạt tới mục đích tiếp của tôi là trở thành người quản lí sản phẩm nơi tôi quản lí một tổ để hỗ trợ cho sản phẩm có tên là Hololens.
HoloLens là máy tính toàn ảnh được xây dựng trong tai nghe cho bạn thấy, nghe và tương tác với ảnh ba chiều bên trong môi trường như phòng khách hay không gian văn phòng trong kinh nghiệm toàn ảnh tương tác, ba chiều. Công nghệ này sẽ làm thay đổi nhiều thứ, vì Microsoft đang xây dựng toàn thể tương lai trong công nghệ này. Tôi sung sướng được là một phần của tổ này và nhìn lại, tôi có thể nói rằng không có bản kế hoạch nghề nghiệp, tôi chắc sẽ không bao giờ đạt tới mục đích này trong thời gian ngắn thế. Tại Microsoft, tôi đã làm bạn với nhiều người và đã bị thách thức theo cách tôi thậm chí không thể nghĩ được nhưng vì có “bản lộ trình” chi tiết tôi đã tìm ra đam mê của tôi là kĩ sư phần mềm chuyên nghiệp.
Khi tôi còn trẻ, tôi đã coi việc có được bằng đại học, và việc làm trả lương tốt là thành công. Bây giờ tôi đo nó bằng sự kính trọng mà người khác có với tôi, kĩ năng của tôi có giá trị thế nào, những điểm mạnh của mối quan hệ cá nhân của tôi với người khác, và tôi thích thú đến đâu với việc làm việc như người chuyên nghiệp. Khi tôi suy nghĩ về nghề nghiệp của mình, tôi muốn ca ngợi giáo sư Vũ và những thầy khác đã giúp tôi làm cho điều đó xảy ra. Khi thầy đề nghị tôi chia sẻ kinh nghiệm với các bạn, tôi sẽ nói: “Lập kế hoạch nghề nghiệp của bạn với tất cả trái tim và trí não của bạn vì bạn không thể đi vào đại dương mà không có bản đồ. Tất cả các bạn đều là thuyền trưởng con tàu của bạn, và bạn cần có bản kế hoạch nghề nghiệp chi tiết, để cho bạn biết bạn cần học gì và làm gì với cuộc đời của bạn. Đừng đợi cho tới khi bạn tốt nghiệp mà làm điều đó sớm nhất có thể được đi vì bạn vào đại học để lập kế hoạch cho tương lai của bạn và chính bạn là người chịu trách nhiệm cho tương lai của bạn.”
—English version—
The career of Zhao Yan
Zhao Yan was a student in my class who graduated seven years ago; we had not in contact until last week when he came to see me. After our casual conversation, I asked him to share his experience with my current students. Following is his story:
“I graduated seven years ago and worked at Microsoft. It has been a great career that I have not even dream of, and I would never become who am I today without a career plan. In just seven years, I got promoted twice and advanced to senior product manager when others would take at least ten or fifteen years to get that position.
I still remember my first class at Carnegie Mellon when we were required to develop a career plan by professor Vu. I thought: “Why do we need to be in such a hurry? We still have at least four more years to think about what we want to do.” I wrote down a few paragraphs and did not even think about it. During the class discussion, Professor Vu said: “Zhao Yan, you wrote that you want to be a software developer. Is that all you want?” I was surprised, so I said: “Why not, I like to code.” Professor Vu insisted: “For the rest of your life? Is that the career that you want? Do you have aspirations for anything else? By that time the whole class was laughing. I was embarrassed, so I argued: “Yes, that what I want.” Professor Vu said: “You come to see me after class, this is not an acceptable career plan.”
In high school, students only go to the teachers’ office when they are in trouble so I thought that I would be punished for my bad attitude. However, when I came to his office, he was not angry but explained to me about the career plan. He said: “Zhao Yan, career planning is about developing a map that helps you manage your learning, so you know what you need. It shows you what courses you must take and what skills you must develop. You are the captain of your own ship, and you cannot sail in the ocean without a map. Even when you graduate and begin to explore your career, the career plan shows you what other skills you must develop to ensure that your work fits with your personal interest. By following a plan, you will learn new things to manage the changes in your life and throughout your career.”
I was embarrassed, so I apologize for my misbehavior, but he told me: “It is OK, let us work together on the career plan. You must think about where you are now, where you want to be, and how you are going to get there. What do you want in a career? What do you like to do? What are your strengths and weaknesses? As a Computer Science student, you need to explore multiple career paths to identify where you want to go in three years, five years, seven years, and ten years. By exploring all the positions that interest you, you can find what skills and qualifications required and plan your future. By having a plan, you can select appropriate courses to improve your skills, so you are ready to go to work. This is what college education is about; it gives you the opportunity to make a decision about your life. You cannot go to school in a random fashion just like a leave in a waterfall and flow whenever it takes you.As a college student, you must plan your career and your life now when you still have time to make the right decision.”
I spent the weekend to develop a career plan then came to see him. He read it carefully and gave me some advice, by the beginning of the week, I had a detailed career plan. Based on that, I selected the appropriate courses that I need, to strengthen my skills so by the time I graduated, I had no problem to get a job at Microsoft. My first job was a software developer like many other graduates, but with a career plan in place, I focused on developing my project management skills. In three years, I got promoted to project manager for a team of twelve people. Because I had a strong technical foundation, my project completed on time and within budget. I had a chance to manage another project of twenty-five people. I succeed then continued to another more important project of fifty people. Based on the career plan, I know what I need to achieve my career goals. By that time, the technical skills are no longer critical, but the soft skills became essential. I looked into my career plan where Professor Vu wrote: “Ask yourself, what actions that can help you to achieve your next goal? What other training that you need and who can support you to get there.” Based on his advice, I told my senior manager that I would like to learn more from his experience since he had over twenty years of working and he can teach me a lot. To my surprise, he agreed to mentor me and let me work close to him. By learning from someone like him, it helped me to achieve my next goal of becoming a product manager where I managed a team to support a product called the Hololens.
The HoloLens is a holographic computer built into a headset that lets you see, hear, and interact with holograms within an environment such as a living room or an office space in an immersive, interactive holographic experience. This technology will change many things, as Microsoft is building the entire future in this technology. I was so happy to be part of this team and looking back; I can say that without a career plan, I would never achieve this goal in such a short time. At Microsoft, I made many friends and was challenged in ways I could not even have thought but having a detailed “roadmap” I found my passion of being a professional software engineer.
When I was young, I considered getting a college degree, and a job that pays well would be a success. Now I measure it by the respect that others have for me, how my skills are valued, the strength of my personal relationships with others, and how much I enjoy working as a professional. As I reflect on my career, I would like to appreciate Professor Vu and others who helped me to make it happen. As he asked me to share my experience with you, I would say: “Plan your career with all your heart and mind because you cannot sail in the ocean without a map. You are all the captain of your ship, and you need to have a detailed career plan, so you know what you need to learn and what to do with your life. Do not wait until you graduate but do it as early as possible because you go to college to plan your future and it is you who are responsible for your future.”