Tuần trước, tôi nhận được một email từ một học sinh: “Nếu robots đang lấy đi việc làm của con người, còn có việc làm nào dành cho con người như em không? Thầy có cho rằng điều đó sẽ xảy ra ở nước em không, hay ở châu Á nơi chi phí lao động không đắt? Xin thầy lời khuyên.”
Đáp: Không ai biết robots sẽ thay thế việc làm của con người nhanh thế nào, hay bao nhiêu việc làm sẽ bị chúng lấy, nhưng điều đó đang xảy ra trên khắp thế giới, ở mọi nước, kể cả nhiều nước châu Á. Tự động hoá không xảy ra chỉ cho công nhân cơ xưởng, mà còn cho công nhân văn phòng, ngân hàng, người quản lí tài chính, người lái xe taxi và xe tải và công nhân bán lẻ.
Giải pháp tốt nhất là thay đổi hệ thống giáo dục để phát triển việc làm mới cho mọi người làm việc với robots hay làm các việc mà robots không thể làm được. Nhưng vấn đề là việc đào tạo có thể đi nhanh thế nào so với xu hướng tự động hoá này. Nếu giáo dục không thay đổi đủ nhanh, sẽ có thất nghiệp số đông người, điều tạo ra hỗn độn trong xã hội và có thể làm bất ổn định nền kinh tế.
Ngày nay mọi học sinh đều phải học kĩ năng công nghệ, và họ phải liên tục học cả đời vì công nghệ thay đổi nhanh. Nếu họ không bắt kịp, họ sẽ bị bỏ lại sau và rơi vào trong nhóm thất nghiệp. Nếu bạn là học sinh đại học, bạn phải nhanh chóng học về công nghệ và phát triển tư duy phê phán bằng cách tiếp cận nhất quán tới những thứ mới, hỏi các câu hỏi, tìm ra câu trả lời, rồi học những điều mới. Mọi người đều cần điều chỉnh theo các thay đổi trong cuộc đời của mình. Trường học sẽ cần dạy các kĩ năng đặc biệt mà robots không thể dễ dàng tái tạo. Chẳng hạn, tính sáng tạo, tư duy phê phán, trí tuệ cảm xúc, tính thích nghi, tính tò mò và cộng tác. Tất nhiên, đây là những điều không dễ dạy nhưng phải được phát triển bởi từng người vì chúng là các đặc trưng con người.
Ngày nay giáo dục đại học là quan trọng hơn bao giờ. Phần lớn việc làm mà KHÔNG bị thay thế bởi robots đều yêu cầu giáo dục đại học. Tuy nhiên, một mình bằng cấp là KHÔNG đủ. Mọi học sinh cũng phải phát triển các đặc trưng cá nhân như từ bi, thông cảm, trí tuệ xúc cảm, tư duy phê phán, và tính sáng tạo, điều mà robots không bao giờ có thể phát triển được. Cho dù họ có việc làm tốt; họ vẫn phải liên tục học các kĩ năng mới và trở thành người học cả đời để duy trì vị trí của họ trong xã hội. Vấn đề là ở chỗ không phải mọi người đều sẵn sàng là người học cả đời, điều cần nhiều động cơ và kỉ luật. Cách duy nhất để khuyến khích thói quen này là bắt đầu sớm khi họ còn trẻ bởi bố mẹ những người hiểu nhu cầu này và hội tụ vào việc dạy con cái họ đọc nhiều hơn, hỏi nhiều hơn và phát triển tính cách đặc thù này.
Tôi tin rằng chừng nào mọi người còn học các kĩ năng kĩ thuật và những kĩ năng mềm đặc biệt này, họ sẽ có khả năng tạo ra những công nghệ mới, việc làm mới cho tương lai và có khả năng kiểm soát tương lai của họ. Việc làm hiện thời mà chúng ta đã thấy ngày nay có, sẽ được robots làm, nhưng sẽ có những việc làm mới mà còn chưa được tạo ra.
Trong nhiều năm, tôi đã viết nhiều bài báo về nhu cầu thay đổi hệ thống giáo dục. Tôi đã không thấy mấy tiến bộ, có nhiều việc chống đối lại thay đổi, và nhiều người bảo tôi rằng điều đó sẽ mất ít nhất vài thập kỉ. Một nhà nghiên cứu xã hội giải thích cho tôi rằng bất kì thay đổi nào đều yêu cầu thời gian, tiền bạc và việc lãnh đạo nhưng những điều này thường mâu thuẫn với những người khác. Trong trường hợp đó, tự động hoá sẽ tiếp quản, và cho đến lúc đó thì đã quá trễ rồi.”
—English version—
Robots and the future
Last week, I received an email from a student: “If robots are taking human’s jobs. Will there be any jobs left for people like me? Do you think it will happen in my country, or in Asia where labor costs are not expensive? Please advise.”
Answer: Nobody knows how fast robots will displace human’s jobs, or how many jobs they will take, but it is happening all over the world, in every country, including many Asian countries. Automation is not happened to just factory workers, but also to office workers, bankers, finance managers, taxi and truck drivers and retail workers.
The best solution is to change the education systems to develop new jobs for people to work with the robots or do the jobs that robots cannot do. But the question is how quickly the training can outpace this automation trends. If the education does not change fast enough, there will be massive unemployment that creates chaotic in the society and could destabilize the economy.
Today every student must learn technology skills, and they must continuously learn over their whole life because technology changes fast. If they do not keep up, they will be left behind and fall into the unemployed group. If you are college students, you must quickly learn about technology and develop a critical thinking by consistently aapproach new things, ask questions, find answers, then learn the new things. Everybody need to adjust to changes in their life. Schools will need to teach specific skills that robots cannot easily replicate. For example, creativity, critical thinking, emotional intelligence, adaptability, curiosity, and collaboration. Of course, these are things that are not easy to teach but have to be developed by each person because they are personality characteristics.
Today a college education is more important than ever. Most of the jobs that are NOT being replaced by robots require a college education. However, a degree alone is NOT enough. All students must also develop personal characteristics such as compassion, empathy, emotional intelligence, critical thinking, and creativity which robots could never develop. Even they have a good job; they still have to continue to learn new skills and become lifelong learners to maintain their position in society. The problem is that not everyone is readied to be a lifelong learner, which takes a lot of motivation and discipline. The only way to encourage this habit is to start early when they are young by parents who understand the need and focus on teaching their children to read more, ask more and develop this particular character.
I believe that as long as people learn technical skills and these specific soft skills, they will be able to create new technologies, new jobs for the future and be able to control their future. The current jobs that we have seen today are probably will be done by robots, but there will be new jobs that have not been created yet.
For years, I have written many articles about the need to change the education system. I have not seen much progress, there is so much resistance to change, and many people told me that it would take at least several decades. A social researcher explained to me that any change requires time, money, and leaderships but these things often contradict others. In that case, automation will take over, and until then, it is too late.”