Năm ngoái khi dạy ở châu Á, tôi đã hỏi các sinh viên tại sao họ học công nghệ. Tôi ngạc nhiên, đa số sinh viên đều nói: “Vì em muốn làm ra nhiều tiền.” Hay “Em học công nghệ, để cho em có thể tới Mĩ và làm ra nhiều tiền.” Không ai nói bất kì điều gì về giúp gia đình họ hay xã hội của họ. Dường như là tiền là mục đích tối thượng hay nỗi ám ảnh của sinh viên học công nghệ. Khi sinh viên châu Á nghĩ tới làm việc ở Mĩ, nhiều người thường có nhiều quan niệm sai về cuộc sống làm việc thực tại là gì cho nên tôi đã chia sẻ với họ một số thông tin dựa trên kinh nghiệm của tôi.
Tôi bắt đầu: “Có bằng cử nhân trong khoa học máy tính và kiếm việc làm trong ngành công nghiệp Mĩ, các em có thể làm được giữa $75,000 tới $90,000 (dữ liệu năm 2015) một năm. Nhưng các em sẽ phải làm việc nhiều giờ. Mặc dầu từng công ti là khác nhau, về trung bình, phần lớn công nhân kĩ thuật dành quãng mười tới mười hai giờ một ngày và đôi khi lâu hơn, khi được cần. Làm việc “tám giờ” điển hình thực tế không tồn tại trong công nghiệp công nghệ. Nếu các em có thể làm được điều đó, hết tháng nọ tới tháng kia, hết năm nọ tới năm kia, thế thì các em sẽ làm tốt.”
Một sinh viên nêu ra câu hỏi: “Bên cạnh lương, thế còn tuỳ chọn cổ phần và tiền thưởng khi kí vào làm việc thì sao?”
Lại tiền và lợi ích là mối quan tâm chính của những sinh viên này. Tôi trả lời: “Khi công ti công nghệ thuê các em họ sẽ cho các em tiền thưởng khi kí vào làm việc. Thưởng là khác nhau tuỳ theo công ti nhưng trung bình là quãng $10,000 tới $50,000 tuỳ theo vị trí và nhu cầu của công ti. Nếu các em có kĩ năng có nhu cầu cao như Tính toán mây, phân tích dữ liệu lớn, Internet mọi thứ và an ninh cyber, thì các em có thể được $30,000 tới $50,000 thưởng ngay lập tức sau tháng làm việc đầu tiên (dữ liệu năm 2015). Phần lớn các công ti cũng cho các em tuỳ chọn cổ phần. Với các công ti đã được thiết lập hàng đầu như Google, Facebook, Amazon, Microsoft tuỳ chọn này có thể là giữa $25,000 tới $200,000 tuỳ theo vị trí của các em, nhưng các em phải làm việc ở đó trong ba tới năm năm trước khi các em có thể bán cổ phần. Tuy nhiên, với công ti khởi nghiệp, tuỳ chọn cổ phần có thể nhiều hơn nhiều và thậm chí có thể lên tới vài trăm nghìn đô la.”
Cả lớp dường như háo hức. Một sinh viên cười to: “Chúng em không có vấn đề gì với làm việc nhiều giờ. Em thậm chí có thể làm việc hai mươi bốn tiếng nếu cần!” Mặc dầu phần lớn sinh viên đều hài lòng về viễn cảnh làm ra nhiều tiền, không ai hỏi về môi trường làm việc. Tôi tiếp tục: “Tất nhiên, có việc làm với những công ti này, các em phải có kĩ năng kĩ thuật giỏi. Viết mã và lập trình là cơ bản, nhưng các em phải biết thêm về vòng đời phát triển, qui trình phần mềm, và các kĩ năng có nhu cầu đặc biệt cao như phân tích Dữ liệu lớn hay Internet mọi thứ. Các em có cho rằng các em có những kĩ năng đó không? Trường các em có đào tạo các em trong những kĩ năng này không?”
Cả lớp dường như lặng đi một chút. Tôi tiếp tục: “Bên cạnh kĩ năng kĩ thuật, các kĩ năng quan trọng nhất là kĩ năng mềm như trao đổi, trình bày, và làm việc tổ. Nếu các em không nói được tiếng Anh rất giỏi, các em sẽ có khó khăn qua được phỏng vấn việc làm. Cho dù các em được thuê nhưng không trao đổi tốt, các em sẽ có khó khăn trong thăng tiến nghề nghiệp. Có nhiều người vẫn còn trong việc làm kiểm thử hay lập trình trong nhiều năm vì họ không trao đổi tốt. Ngày nay, phần lớn các công ti công nghệ đều đã đi xa khỏi “môi trường phòng nhỏ” đi vào môi trường “cộng tác mở” nơi mọi người làm việc trong bầu không khí tổ. Một môi trường mở cho phép công nhân nhúng bản thân họ vào trong “văn hoá phát kiến” nơi trao đổi được khuyến khích, và tri thức được chia sẻ tự do để tạo ra các giải pháp phát kiến mới. Nếu các em không trao đổi tốt trong môi trường mở này, các em có thể bị dán nhãn là “không đủ năng lực.” Nếu các em không có kĩ năng làm việc tổ tốt, các em có thể bị gọi là “không hợp tác” và có thể bị loại ra bởi tổ của các em. Trong công nghiệp công nghệ, hoặc các em là một phần của tổ, hoặc các em không. Không có chỗ cho những người thích tự mình làm việc hay làm một cách cá nhân. Vì mọi tổ cạnh tranh với nhau để có được dự án tốt nhất hay cơ hội làm việc trên công nghệ mới nhất, môi trường làm việc là rất cạnh tranh. Ngay cả bên trong một công ti, các tổ cũng cạnh tranh với nhau để chuyển giao giải pháp tốt hơn và để có được dự án tốt nhất. Nếu tổ của các em không cạnh tranh tốt, tổ sẽ thường bị phân cho các công việc mức thấp hơn và thậm chí có thể bị loại bỏ. Do đó, trong các thành viên tổ, có sức ép làm việc vất vả. Nếu các em không đóng góp hay không có năng suất cao hơn, các thành viên tổ sẽ bác bỏ các em. Câu hỏi của thầy là liệu các em có được chuẩn bị để làm việc trong kiểu môi trường có sức ép cao này không?”
Phần lớn sinh viên dường như bị ngạc nhiên bởi vì họ đã không nghe nói gì mấy về bản chất cạnh tranh của công việc công nghệ. Tôi nói thêm: “Công ti trả nhiều tiền cho tri thức và kĩ năng của các em và họ có mong đợi cao. Nếu các em nghĩ các em có kĩ năng xuất sắc ở trường, các em sẽ gặp hàng trăm hay hàng nghìn người có kĩ năng tương tự như các em trong các công ti công nghệ này và tất cả họ đều đang cạnh tranh về các vị trí và lương tốt nhất. Tuy nhiên, vấn đề không phải là về cái gì các em có mà về các em sẽ học kĩ năng tương lai nào. Công nghệ thay đổi nhanh chóng, cho nên các em bao giờ cũng phải bắt kịp bằng việc liên tục học những điều mới. Nếu các em không phát triển thói quen học cả đời hôm nay, trong vài năm các em có thể bị bỏ lại đằng sau. Khi kĩ năng của các em lạc hậu hay không còn được cần tới nữa, công ti sẽ sa thải các em. Sự kiện là trong công nghiệp công nghệ, mọi người đều phải cạnh tranh để giữ việc làm của họ. Kiếm việc làm là dễ, giữ việc làm khó hơn nhiều, và để làm điều đó các em phải hội tụ vào học liên tục. Câu hỏi của thầy là, các em có thói quen học cả đời không? Nếu các em không giữ cho kĩ năng của các em được cập nhật, các em sẽ không sống sót được. Ngày nay các em có thể qua được bài kiểm tra và có được bằng cấp, nhưng khi các em đi làm, không có kiểm tra để đỗ hay bằng cấp để lấy, và mọi thứ tuỳ thuộc vào tri thức và kĩ năng của các em và các em có thể học nhanh thế nào, các em có thể cập nhật tốt thế nào?
Một sinh viên lưỡng lự: “Nhưng chúng ta bao giờ cũng có thể đổi việc làm. Chúng ta được nâng lương lớn ở việc làm tiếp sau dựa trên thiếu hụt kĩ năng trên thị trường.”
Tôi giải thích: “Một trong những quan niệm sai thông thường nhất, đặct biệt ở Thung lũng Silicon là ở chỗ công nhân sẽ có được việc nâng lương lớn ở việc làm tiếp của họ. Điều này điển hình dựa trên việc thiếu hụt kĩ năng. Sự kiện là mọi công ti đều có tập các miền lương cho từng vị trí và trả cho công nhân dựa trên kĩ năng nào họ có thể mang tới cho công ti và họ khớp thế nào trong môi trường làm việc. Nếu các em đã làm việc chỉ trong thời gian ngắn tại một công ti rồi chuyển việc làm, đó là một chỉ báo rằng hoặc các em không có kĩ năng được cần hoặc không khớp trong môi trường làm việc. Công ti thuê người rất thận trọng với những người như điều đó. Các em phải làm việc ít nhất ba tới bốn măm để được coi là có đủ kinh nghiệm để đổi việc làm. Có cuộc phỏng vấn nghiêm ngặt lắm với những người có kinh nghiệm để hội tụ vào kĩ năng kĩ thuật vì họ không muốn các công nhân “thuê rồi đuổi”, cho nên các em đang cạnh tranh với những người có cả kĩ năng hiện thời và kinh nghiệm vì lương hàng đầu. Câu hỏi của thầy là “Các em có kĩ năng nào để làm việc trong công nghiệp công nghệ? Các em có được chuẩn bị để làm việc vất vả không? Các em có kĩ năng học cả đời không? Các em có kĩ năng mềm được cần không? Các em có đủ tính cạnh tranh không? Là người tốt nghiệp công nghệ, các em sẽ có được việc làm tuyệt hảo và lương cao, nhưng các em phải được chuẩn bị, và không có chuẩn bị thích hợp, đó chỉ là suy nghĩ ước ao.”
—English version—
Working in U.S. technology industry
Last year when teaching in Asia, I asked students why they are studying technology. To my surprise, a majority of students said: “Because I want to make a lot of money.” Or “I study technology, so I can come to the U.S. and make a lot of money.” No one says anything about helping their family or their society. It seemed that money is the ultimate goal or obsession of students who study technology. When Asian students think of working in the U.S., many often have a lot of misconceptions of what working life actually is so I shared with them some information based on my experiences.
I began: “Having a Bachelor degree in computer science and get a job in the U.S. industry, you could make between $75,000 to $90,000 (2015 data) per year. But you will have to work long hours. Although each company is different, on the average, most technology workers spend about ten to twelve hours per day and sometimes longer, when needed. The typical “eight-hour” working does not actually exist in the technology industry. If you can do that, months after month, and year after year, then you will do well.”
A student raised a question: “Besides salary, what ‘s about the stock options and sign-in bonus?”
Again money and benefits are the main concerns of these students. I answered: “When technology company hires you they will give you a sign-in bonus. The bonus is different depending on the company but the average is about $10,000 to $50,000 depending on the position and the need of the company. If you have the high demand skills such as Cloud Computing, Big data analytics, Internet of Things, and Cybersecurity, then you may get $30,000 to $50,000 bonus immediately after the first month of working (2015 data). Most companies also give you stock options. For top established companies like Google, Facebook, Amazon, Microsoft the options could be between $25,000 to $200,000 depending on your positions, but you have to work there for three to five years before you can sell the stocks. However, for startups, the stock option could be much more and could even go to several hundred thousand dollars.”
The whole class seemed excited. One student laughed out loud: “We have no problems working long hours. I can even work twenty-four hours if needed !” Although most students were happy about the prospect of making a lot of money, no one asked about the working environment. I continued: “Of course, to get a job with these company, you must have strong technical skills. Coding and programming are the basics, but you must know more about development lifecycle, the software processes, and specific high demand skills such as Big data analytics or Internet of Things. Do you think you have those skills? Does your school train you in these skills?”
The class seemed a little quiet. I continued: “Besides technical skills, the most important skills are soft skills such as communication, presentation, and teamwork. If you do not speak English very well, you will have difficulty passing the job interview. Even if you get hired but do not communicate well, you will have difficulty in advancing your career. There are many people remain in testing or programming jobs for many years because they do not communicate well. Today, most technology companies have moved away from the “cubicle environment” into an “open-collaborative” environment where people are working in a teaming atmosphere. An open environment allows workers to immerse themselves into an “innovation culture” where communication is encouraged, and knowledge is shared freely to create new innovative solutions. If you do not communicate well in this open environment, you may be labeled “Incompetent.” If you do not have teamwork skills, you may be called “uncooperative” and could be eliminated by your team. In the technology industry, either you are part of a team, or you are not. There is no place for people who like to work by themselves or individually. Because all teams compete with others to get the best projects or the chance to work on the latest technology, the working environment is very competitive. Even within a company, teams compete with others to deliver better solutions and to get the best projects. If your team cannot compete well, the team will often be assigned to lower level works and eventually could be eliminated. Therefore, among team members, there are pressures to work hard. If you do not contribute or have higher productivity, the team members will reject you. My question is are you prepared to work in this type of high pressured environment?”
Most students seemed surprised because they did not hear much about the competitive nature of technology works. I added: “The company pays a lot of money for your knowledge and skills and they have high expectations. If you think you have excellent skills in school, you will meet hundreds or thousands of people with similar skills like you in these technology companies and all of them are competing for the best positions and salaries. However, the issue is not about what you have but what future skills you will learn. Technology changes fast, so you always have to keep up by continue to learn new things. If you do not develop a lifelong learning habit today, in a few years you may be left behind. When your skills are obsolete or no longer needed, the company will fire you. The fact is in the technology industry, everyone has to compete to keep their job. Getting a job is easy, keeping the job is much more difficult, and to do that you must focus on continuous learning. My question is, do you have the lifelong learning habit? If you do not keep your skills up to date, you will not survive. Today you can pass tests and get a degree, but when you go to work, there is no test to pass or the degree to get, and everything is depending on your knowledge and skills and how fast can you learn, how well can you update?
A student hesitated: “But you can always change job. You get a big raise at your next job based on the shortage of skills in the market.”
I explained: “One of the most common misconceptions, specifically in Silicon Valley is that workers will get a big raise at their next job. This is typically based on the shortage of skills. The fact is all companies have sets of salary ranges for each position and pay workers based on what skills they can bring to the company and how they fit into their working environment. If you have worked only for a short time at a company then switch job, it is an indicator that either you do not have the needed skills or do not fit in the working environment. Hiring companies are very caution with people like that. You must work at least three to four years to be considered experienced enough to change job. There is much stricter interview for experienced people to focus on the technical skills because they do not want to “hire then fire” workers, so you are competing with people that have both current skills and experiences for the top salary. My questions are “What skills do you have to work in the technology industry?” Are you prepared to work hard? Do you have the lifelong learning skills? Do you have needed soft-skills? Are you competitive enough? As technology graduates, you will get an excellent job and high salary, but you have to be prepared, and without appropriate preparation, it is only wishful thinking.”