Tôi nhận được một email mà người tốt nghiệp đại học viết: “Sau khi đọc blog của thầy, em hiểu sự khác biệt giữa việc làm và nghề nghiệp và ước ao rằng em đã biết nó sớm hơn. Em đã có bằng đại học và đã làm việc trong một việc làm mà em không thích trong năm năm qua. Em muốn có nghề nghiệp tốt mà em có thể thích thú trong thời gian dài, nhưng em không biết liệu có quá trễ để học cái gì đó mới không. Em có vài ý tưởng và muốn bắt đầu công ti, nhưng em không chắc liệu điều đó là có thể không. Xin thầy giúp cho.”
Tôi viết cho anh ấy: “Không bao giờ là quá trễ để học cái gì đó bạn thích. Để xây dựng nghề nghiệp, bạn cần lập kế hoạch cho nó và phát triển các kĩ năng mà bạn cần để đạt tới mục đích của bạn. Ngày nay, nghề nghiệp tốt nhất là trong các khu vực Khoa học, Công nghệ, Kĩ nghệ và Toán học (STEM). Là người tốt nghiệp đại học, bạn có thể không cần bằng cấp khác, nhưng bạn có thể chọn một khu vực mà bạn muốn xây dựng nghề nghiệp rồi học các môn học từ MOOC để phát triển kĩ năng bạn cần. Để xây dựng lại nghề nghiệp, bạn cần học bằng việc hiểu cách mọi sự làm việc trong khu vực đặc thù và bạn cần kĩ năng nào để theo đuổi nói. Khi học các kĩ năng mới, bạn phải không ghi nhớ mọi thứ mà học cách hiểu mọi điều nền tảng rồi đi sâu hơn để có được “tri thức thấu suốt.” Bạn cần hiểu về “TẠI SAO và “THẾ NÀO” để cho bạn có thể áp dụng chúng giải quyết vấn đề. Bạn cần liên tục học để theo kịp vì ngày nay tri thức thay đổi nhanh chóng và thường xuyên gấp đôi cứ mỗi hai năm (luật Moore).”
Ngày nay phần lớn mọi người không biết cách nghĩ “phê phán” bằng việc hỏi các câu hỏi như “Tại sao?”, “Thế nào?”, và “Điều này nghĩa là gì?” Họ không biết cách kết nối điều họ thấy trong thế giới để tạo ra cái gì đó mới hay để phát kiến. Bằng việc có những kĩ năng mới này, bạn sẽ đi xa hơn và thăng tiến nghề nghiệp nhanh hơn dù bạn làm việc cho một công ti hay bắt đầu công ti của bạn. Bạn phải phát triển kĩ năng “tư duy tính toán” điều là khả năng thực tại hoá ý tưởng của bạn vào hành động. Nếu bạn học qui trình phát triển phần mềm từ các yêu cầu khái niệm tới phát triển sản phẩm, bạn sẽ hiểu tư duy tính toán vì nó sẽ thay đổi tư duy hiện thời của bạn sang cách tốt hơn làm cho mọi sự xảy ra. Bên cạnh điều đó, bạn cũng cần học “Tư duy thiết kế,” hay khả năng kết nối các phần tạp nham vào một tổng thể cố kết vì ngày nay mọi thứ đều được tích hợp vào trong hệ thống lớn hơn với nhiều cấu phần. Ngày nay tư duy tính toán và tư duy thiết kế đã tạo ra một kiểu tư duy phát kiến mới cho các công ti khởi nghiệp. Chẳng hạn, Uber chỉ là công ti phần mềm, nó không sở hữu chiếc xe nào, nhưng giờ nó là công ti vận tải mặt đất lớn nhất thế giới. Tương tự, Airbnb, công ti phần mềm khác bây giờ là công ti khách sạn lớn nhất thế giới, mặc dầu họ không sở hữu tài sản riêng nào.”
Mặc dầu hệ thống giáo dục ở nước bạn có thể không thay đổi nhiều, bạn có thể thay đổi bản thân bạn bằng việc đọc nhiều hơn và học nhiều hơn từ các nguồn khác. Nếu trường truyền thống không dạy bạn điều bạn cần, tìm trường trực tuyến khác như MOOC để phát triển các kĩ năng mà bạn muốn có. Có hàng nghìn các môn học tuyệt vời được các giáo sư giỏi nhất trong lĩnh vực của họ dạy mà bạn có thể học. Để thành công trong thị trường cạnh tranh ngày nay, bạn phải là người học tích cực và người học cả đời. Bạn chịu trách nhiệm cho việc học của bạn, cho đời bạn và cho tương lai của bạn. Chừng nào bạn còn đem nỗ lực của bạn vào, chuyên tâm làm cho mọi thứ xảy ra để đạt tới giấc mơ của bạn và xây dựng lại nghề nghiệp của bạn, mọi sự sẽ thay đổi tốt hơn lên. Cuộc sống là cuộc hành trình, và bạn sẽ gặp nhiều người từ những phần khác nhau trong cuộc đời bạn. Phải chắc bạn xây dựng được mối quan hệ tốt với bất kì ai bạn gặp vì bạn không bao giờ biết rằng trong tương lai họ có thể là những người bạn tốt của bạn hay thậm chí là ông chủ của bạn. Giáo dục của bạn, kĩ năng của bạn, tri thức của bạn, quyết tâm của bạn, cam kết của bạn với các nguyên tắc trong cuộc sống sẽ giúp cho bạn đi xa. Nhưng không thành vấn đề điều bạn làm, bao giờ cũng nhớ rằng bạn là một phần của xã hội, là công dân của một nước, và bạn có trách nhiệm đóng góp cho nó và làm cho nó tốt hơn. Cuộc sống thì ngắn, không có đủ thời gian cho những thứ tiêu cực, cho nên đối xử với mọi thứ bằng sự kính trọng và tình yêu, và bạn sẽ làm tốt.”
—English version—
Advice to a graduate
I received an email where a college graduate wrote: “After reading your blog, I understand the difference between a job and a career and wish that I have known it earlier. I had a college degree and had been working in a job that I do not like for the past five years. I want to have a good career that I can enjoy for a long time, but I do not know whether it is too late to learn something new. I have several ideas and want to start a company, but I am not sure if it is possible. Please help.”
I wrote to him: “There never be too late to learn something that you like. To build a career, you need to plan for it and develop the skills that you need to achieve your goal. Today, the best career is in Science, Technology, Engineering and Math (STEM) areas. As a college graduate, you may not need another degree, but you could select an area that you want to build a career then take courses from MOOCs to develop the skills that you need. To rebuild your career, you need to learn by understanding how things work in the particular area and what skills you need to pursue it. When studying for the new skills, you should not memorize things to pass tests but learn how to understand all the fundamentals then go deeper to get the “insight knowledge.” You need to understand of the “WHY” and the “HOW” so you can apply them to solve problems. You need to continually learn to keep up because today knowledge changes quickly and often double in every two years. (Moore’s law).”
Today most people do not know how to think “critically” by asking questions such as “Why?”, “How?”, and “What does this mean?” They do not know how to connect what they see in the world to create something new or to innovate. By having this new skills, you will go further and advance your career faster whether you work for a company or starting your company. You must develop a “Computational thinking” skills which are the ability to actualize your ideas into actions. If you learn software development process from concept requirements to product development, you will understand computational thinking because it will change your current thinking to a better way of making things happen. Besides that, you also need to learn “Design thinking,” or the ability to connect disparate parts into a cohesive whole because today everything is integrated into a larger system with many components. Today computational and design thinking has created a new type of innovation thinking for startups. For example, Uber is only a software company, it does not own any cars, but it is now the biggest land transportation company in the world. Similarly, Airbnb, another software company is now the biggest hotel company in the world, although they do not own any properties.”
Although the education system in your country may not change much, you can change yourself by reading more and learning more from other sources. If the traditional school does not teach you what you need, find another online school such as MOOCs to develop the skills that you want. There are thousands of excellent courses teaching by the best professors in their fields that you can take. To succeed in today’s competitive market, you have to be an active learner and a lifelong learner. You are responsible for your study, for your life and for your future. As long as you put in your efforts, dedicate to make things happen to achieve your dream and rebuild your career, things will change for the better. Life is a journey, and you will meet many people from different parts of our life. Make sure you build a good relationship with whoever you meet as you never know that in the future they may be your best friends or even your boss. Your education, your skills, your knowledge, your determination, your commitment to the principles in life will help you to go far. But no matter what you do, always remember that you are part of society, a citizen of a country, and you have a responsibility to contribute to it and making it better. Life is short, there is not enough time for negative things, so treat everything with respect and love, and you will do well.”