Bạn đã bao giờ đi tới chỗ giao của nhiều con đường nhưng không biết chọn đường nào không? Bạn biết rằng bạn phải chọn liệu rẽ trái, rẽ phải hay đi thẳng và một trong những con đường đó sẽ đưa bạn tới đích nhưng các con đường khác sẽ làm cho bạn bị lạc. Bạn biết rằng bạn phải quyết định nhưng bạn cảm thấy không thoải mái vì bạn không chắc. Điều gì xảy ra nếu bạn đã có bản đồ và đã xem nó cẩn thận cho nên bạn biết con đường nào cần lấy và đến lúc đạt tới đích, bạn không phải phỏng đoán. Bạn cần bản đồ đó trước khi bạn đi tới chỗ giao đường cũng như sinh viên phải chuẩn bị cho đại học trước khi họ vào đại học.
Nhiều sinh viên đại học chưa bao giờ lập kế hoạch và thường có chọn lựa kém khi vào trường. Đó là lí do tại sao chúng ta có nhiều sinh viên đại học tốt nghiệp mà không có nghề nghiệp tốt hay không có khả năng tìm được việc làm. Chuẩn bị cho đại học nên bắt đầu sớm hơn là phần lớn sinh viên nghĩ; nó phải bắt đầu trong trường phổ thông. Sinh viên phải lập kế hoạch cho lĩnh vực mà họ muốn học sớm nhất có thể được bằng việc tiến hành nghiên cứu riêng của họ, khảo sát xu hướng thị trường, hỏi tư vấn nhà trường, thảo luận với bố mẹ và họ hàng nhưng họ phải ra quyết định riêng của họ sau khi kiểm điểm cẩn thận mọi ý kiến của mọi người. Nhiều sinh viên thường nhận lời khuyên như: “Chọn lĩnh vực học tập mà bạn thích rồi mọi sự khác sẽ ổn.” Điều đó là logic vì không ai muốn học cái gì đó mà họ không thích. Tuy nhiên câu hỏi của tôi là “Sinh viên có thực biết điều họ thích không?”
Trong nhiều năm dạy đại học, tôi đã gặp nhiều sinh viên không biết họ thích cái gì và thường không chắc về chọn lựa học tập của họ. Chẳng hạn, một sinh viên bảo tôi: “Ở trường phổ thông, em được điểm tốt về lịch sử cho nên em quyết định học lịch sử ở đại học.” Tôi hỏi anh ta: “Bạn nghĩ bạn sẽ làm gì với bằng lịch sử và bạn sẽ kiếm được loại việc làm gì?” Anh sinh viên không có câu trả lời. Tôi giải thích: “Có khác biệt giữa điều bạn học ở trường phổ thông và điều bạn sẽ học ở đại học. Được điểm tốt ở phổ thông không đảm bảo điểm tốt ở đại học, bạn không thể quyết định tương lai của bạn dựa trên chỉ mỗi điều bạn đã làm ở phổ thông. Bạn cần khảo sát cẩn thận thêm khi chọn lĩnh vực học tập.” Mặc dầu tôi dạy khoa học nhưng tôi yêu lịch sử, đặc biệt lịch sử cổ đại nhưng tôi tin rằng chừng nào bạn còn chưa có đam mê về lịch sử và có ý định theo đuổi bằng cấp chuyên sâu để là nhà sử học, khó mà kiếm được việc làm tốt chỉ với bằng cử nhân về lịch sử.
Một sinh viên khác bảo tôi: “Em không thích toán cho nên em tránh khoa học vì nó yêu cầu nhiều môn trong toán. Em sẽ chọn bất kì lĩnh vực nào mà không yêu cầu toán học.” Tôi hỏi cô ta: “Kể cho tôi bạn có thể tìm được lĩnh vực nào không có toán? Toán không chỉ là con số hay công thức, nó cũng là logic, nó là về tư duy và phân tích. Bạn bao giờ cũng cần toán trong đời cho nên bạn phải vượt qua nỗi sợ toán. Bạn không phải né tránh cái gì đó bởi vì nó cần toán. Thỉnh thoảng lí do mà bạn sợ toán vì bạn không có nền tảng toán tốt. Có thể bạn đã không học tốt về số học khi bạn còn ở trường tiểu học, nhưng điều đó không có nghĩa là bạn phải né tránh toán.”
Tôi cũng gặp nhiều sinh viên học cái gì đó bởi vì gia đình gây sức ép. Một sinh viên bảo tôi: “Bố mẹ em muốn em là kĩ sư cho nên em học là kĩ sư cho dù em không học tốt. Em chỉ làm công việc trung bình nhưng sau một năm, em cảm thấy mệt mỏi và gần như chả học được gì. Em thôi không lên lớp nữa, em thôi không đọc bài được yêu cầu, và thậm chí thôi không nộp bài tập về nhà. Em lập kế hoạch bỏ trường.” Tất nhiên, tôi hiểu lí do mà anh ta đã không học tốt vì anh ta phải làm cái gì đó để hài lòng gia đình thay vì để thời gian hình dung ra cái gì anh ta thực sự muốn.
Thỉnh thoảng vào đại học cũng giống như bị ném vào đại dương nơi bạn hoặc bơi hoặc chìm. Một số sinh viên sẽ thành công và một số sẽ thất bại nhưng không nên là cách đó. Vào đại học là để học và xây dựng tri thức nền tảng để cho sinh viên có thể phát triển các kĩ năng. Vào đại học cũng là lúc sinh viên lớn lên, trưởng thành và nhận trách nhiệm cho bản thân họ, cho gia đình họ, cho xã hội, và đất nước họ. Đó là lí do tại sao điều rất quan trọng với sinh viên là để thời gian khám phá cái gì là quan trọng với họ trước khi chọn học cái gì. Họ cần làm điều đó một cách nghiêm chỉnh và cân nhắc nhiều yếu tố trước khi bắt đầu đại học. Chỉ bằng việc biết những điểm mạnh và điểm yếu của họ là gì; họ có thể và không thể làm gì; họ thích và không thích cái gì; trước khi ra quyết định thì điều đó sẽ tăng cơ may là họ sẽ thoả mãn với các kết quả được đạt tới sau bốn năm đại học.
Tôi thấy rằng nhiều sinh viên đã không khảo sát về chọn lựa học tập của họ. Vài người có làm nghiên cứu để hiểu về lĩnh vực họ đang đi vào. Nhiều người lựa chọn điều bạn bè của họ đã chọn để cho họ có thể là bạn với nhau. Nhiều người chọn điều bố mẹ họ muốn họ học và nhiều bố mẹ cũng không khảo sát lĩnh vực một cách cẩn thận. Ngày nay, thế giới đang thay đổi nhanh chóng do công nghệ thay đổi và toàn cầu hoá. Cái có tác dụng tốt trong quá khứ có thể không có tác dụng trong tương lai. Điều quan trọng là làm nghiên cứu để nhận diện xu hướng cũng như nhu cầu thị trường. Cho dù bạn biết điều bạn thích nhưng bạn vẫn phải khảo sát để nhận diện các tuỳ chọn khác nhau bên trong một lĩnh vực, bởi vì có nhiều lĩnh vực con và các chuyên môn sẵn có.
Bằng cấp trong sinh học không nhất thiết nghĩa là bạn sẽ bắt đầu nhìn kính hiển vi cả ngày. Có một số lĩnh vực bên trong sinh học bao gồm làm việc ngoài trời, chăm sóc con người, tạo ra và mô hình hoá các chất hoá học, và nhiều cái nữa. Bằng cấp trong máy tính không nhất thiết có nghĩa là bạn sẽ viết mã cả ngày. Có những lĩnh vực bên trong máy tính bao gồm làm việc với khách hàng, kiểm điểm chất lượng, thiết kế hệ thống, quản lí cơ sở dữ liệu và giám sát mạng. Tuỳ theo đại học, cũng sẽ có cách tiếp cận khác được lấy cho mọi môn học. Lời khuyên của tôi là bạn cần khảo sát để xem liệu đại học bạn muốn dự có kiểu giáo dục và đào tạo mà bạn đang tìm không. Bạn có thể thấy liệu bằng cử nhân có phải là điều bạn muốn hay bạn có thể muốn tiếp tục có bằng chuyên sâu? Bạn cũng cần xác định liệu giáo dục của bạn có giúp cho bạn thiết lập được nghề nghiệp tốt và việc làm ổn định trong tương lai không. Đại học có cung cấp đào tạo toàn diện phù hợp với nhân cách của bạn không? Đây toàn là những câu hỏi quan trọng mà nên được cân nhắc khi nghĩ về vào đại học.
Khi cân nhắc các yếu tố này, bạn phải chắc rằng bạn là người trung thực với bản thân mình khi nhìn vào mọi con đường phía trước, mọi lĩnh vực mà bạn có thể lựa chọn và xác định lĩnh vực nào sẽ thích hợp với nhân cách riêng của bạn. Dễ cho sinh viên bị thiên lệch và thổi phổng những điểm mạnh tích cực của mình và bỏ qua những điểm tiêu cực, nhưng chẳng ích gì mà đi tự dối mình về điều bạn giỏi và về điều bạn không giỏi. Về căn bản, bạn không thể lừa được bản thân bạn bởi vì làm chọn lựa sai bạn sẽ không làm hại ai khác ngoài bạn.
Một người bảo tôi: “Cách tốt nhất để học trong cuộc sống là phạm sai lầm và học từ nó.” Vấn đề ai đó có thể học từ nó nhưng nhiều người có thể không học. Và tôi không muốn sinh viên trẻ phạm sai lầm, đặc biệt ở tuổi mong manh này. Ai đó có thể vượt qua thất bại nhưng nhiều người có thể không. Tuy nhiên, trong mọi đại học đều có các sinh viên đã phạm sai lầm và một số trong họ sẵn lòng giúp bạn tránh cùng các sai lầm đó. Lắng nghe các sinh viên đại học người đang học năm thứ hai, thứ ba hay thứ tư là một trong những cách tốt nhất để quyết định theo đuổi bằng cấp nào. Bạn có thể hỏi: Họ có hài lòng với chọn lựa của họ không? Họ có thích lĩnh vực học tập của họ không? Họ có rắc rối khi duy trì điểm của họ không? Cho dù bạn chỉ biết vài người ở đại học, và cho dù họ không quan tâm tới cùng chủ đề như chủ đề của bạn, vẫn có thể có giá trị mà hỏi thông tin liên quan tới điều họ nghĩ về cuộc sống đại học nói chung. Thỉnh thoảng bạn sẽ bị ngạc nhiên bởi bạn học được nhiều thế.
Quyết định lĩnh vực học tập nào có thể là quyết định rất khó khăn; nhưng nếu bạn để thời gian và bắt đầu làm khảo sát của bạn, bạn sẽ thấy rằng có nhiều người sẵn lòng giúp bạn ra quyết định đúng cho giáo dục đại học của bạn. Đi và hỏi họ rồi được chuẩn bị để cho bạn không phải ra quyết định hấp tấp khi bạn vào đại học, bạn đã có bản lộ trình.
—-English version—-
The road ahead
Have you ever reach an intersection with several roads but do not know which road to choose? You know that you must make choice whether to turn left, turn right or go straight ahead and one of them will get you to your destination but the other will make you get lost. You know that you must make decision but you feel uncomfortable because you are not sure. What happened if you already have a map and have reviewed it carefully so you know what road to take and by the time to reach the intersection, you do not have to guess. You need that map before you go to the intersection just like students must prepare for college before they enter college.
Many college students never plan ahead and often make poor choice when entering college. That is why we have many college graduates without a good career or not be able to find jobs. Preparing for college should start earlier than most student thought; it must start in high school. Students must plan for the field that they want to study as early as possible by conduct their own research, investigate market trends, asking school counselors, discuss with parents and relatives but they must make their own decision after carefully review all of their options. Many students often receive advice such as: “Select the study field that you like then everything else will be fine.” It is logical because no one want to study something that they do not like. However my question is “Do students really know what they like?”
For many years of college teaching, I met a lot of students who did not know what they like and often not sure about their choice of study. For example, a student told me: “In high school, I got good grades in history so I decide to study history in college.” I asked him: “What do you think you will do with a degree in history and what kinds of job you will get? The student did not have the answer. I explained: “There is a difference between what you learned in high school and what you will learn in college. Having good grade in high school does not guarantee good grade in college, you cannot decide your future based only on what you did in high school. You need to carefully investigate more when choosing a field to study.” Although I teach science but I love history, especially ancient history but I believe that unless you have a passion for history and intend to pursue advanced degree to be a historian, it is difficult to get a good job with just a bachelor’s degree in history.
Another student told me: “I do not like math so I avoid science because it requires many courses in mathematics. I will select any field that does not require math.” I asked her: “Tell me where can you find some fields that do not have math? Math is not just numbers or formulas, it is also logic, it is about thinking and analyzing. You always need math in life so you must overcome the fear of math. You do not have to avoid something because it requires math. Sometime the reason that you are afraid of math because you do not have a good mathematic foundation. Maybe you did not do well in arithmetic when you are in elementary school, but it does not mean you have to avoid math.”
I also met several students who study something because of family pressure. A student told me: “My parents want me to be an engineer so I study engineer even I did not do well. I only do average work but after a year, I feel tired and barely learn anything. I stop attending class, I stop doing required readings, and even stop turning in homeworks. I am planning to quit school.” Of course, I understand the reason that he did not do well because he had to do something to please his family instead of taking the time to figure out what he really wanted.
Going to college sometimes is like being thrown into an ocean where you either swim or drown. Some students will succeed and some will fail but it should not be that way. Going to college is about learning and building a foundational knowledge so students can develop skills. Going to college is also the time for students to grow, to mature and take responsibility for themselves, for their family, for their society, and their country. That is why it is very important for students to take time to discover what is important to them before select what to study. They need to take it seriously and consider many factors before starting college. Only by knowing what their strengths and weaknesses are; what they can and cannot; what they like and do not like; before making decision then it will increase the chance that they will be happy with the results achieved after four years of college.
I found that many students did not investigate about their choice of study. Few would do research to understand about the field that they are getting into. Many selected what their friends have selected so they can be with their friends. Many also selected what their parents want them to study and many parents also did not investigate the field carefully. Today, the world is changing rapidly due to technology changes and globalization. What work well in the past may not work well in the future. It is important to do research to identify the trends as well as the market needs. Even though you know what you like but you must still investigate to identify different options within a field, because there are many subfields and specializations available.
A degree in biology does not necessarily mean you will be staring into microscopes all day. There are some fields within biology involve working outdoors, caring for people, creating and modeling chemicals, and much more. A degree in computer does not necessary mean you will be writing codes all day. There are fields within computer involving working with customers, reviewing quality, designing system, managing database and monitoring networks. Depending on the college, there will also be a different approach taken to every subject. My advice is you need to investigate to see if the college that you want to attend have the type of education and training that you are looking for. You may want to see whether a bachelor’s degree is what you want or you may want to continue for an advance degree? You also need to determine if your education will help you establishing a good career and stable jobs in the future. Does the college offer a comprehensive training that suits your personality? These are all important questions that should be considered when thinking about going to college.
When considering these factors, you must make sure that you are being honest with yourself when looking at all the roads ahead, all the fields that you can select and determine which one would fit your own personality. It is easy for students to be biased and inflate our positive strengths and ignore the negative ones, but there is no point of lying to yourself about what you are good at and what you are not good at. Basically, you cannot cheat yourself because making the wrong choice you will hurt no one but you.
A person told me: “The best ways to learn in life is to make mistakes and learn from it.” The issue is somebody may learn from it but many may not. And I do not want young students to make mistake, especially at this tender age. Somebody can overcome a failure but many may not. However, in every college there are students who have made mistakes and some of them are willing to help you avoid the same mistakes. Listening to college students who are in their second, a third or fourth year is one of the best ways to decide what degree to pursue. You may want to ask: Are they happy with their choices? Do they like their field of study? Are they having trouble maintaining their grades? Even if you only know a few people in college, and even if they are not interested in the same subjects you are, it still might be valuable to ask for information regarding what they think of college life in general. Sometimes you will be surprised by how much you learn.
Deciding what field to study can be a very difficult decision; but if you take time and begin your investigation, you will find that there are many people who are willing to help you make the right decision for your college education. Please go and ask them then be prepared so you do not have to make hasty decision when you go to college, you already have a roadmap.