Một học sinh viết cho tôi: “Sau khi đọc blog của thầy về robots và tự động hoá lấy đi việc của mọi người, em lo nghĩ về tương lai của em. Em đã nói về điều này cho bạn bè em, và họ cũng lo nghĩ. Thầy có thể cho một học sinh trung học như em lời khuyên gì để tìm ra việc làm tốt trong tương lai? Một nước có thể làm gì để tránh điều này? Xin thầy lời khuyên.”
Đáp: Lời khuyên của tôi là chuẩn bị cho bất kì cái gì có thể tới và không lo nghĩ về cái gì đó mà em không thể kiểm soát được. Vì nhiều việc làm tương lai sẽ là trong khu vực khoa học, công nghệ, kĩ nghệ và toán học (STEM), em nên lựa chọn một lĩnh vực bên trong khu vực STEM để chuẩn bị cho việc làm tương lai. Bên cạnh các khu vực kĩ thuật, em cần phát triển “kĩ năng mềm” như làm việc tổ, trao đổi, trình bày, lãnh đạo, v.v. Trong thị trường được toàn cầu hoá này, em cũng cần biết ít nhất một ngoại ngữ như tiếng Anh, bất kể nghề nghiệp của em có thể là gì. Có cả các kĩ năng kĩ thuật và kĩ năng mềm là điều tốt nhất em có thể làm để có được việc làm tốt.
Nếu em nhìn lại lịch sử, bất kì khi nào tiến bộ công nghệ xảy ra, nó bao giờ cũng gây hoang mang, nhưng xã hội bao giờ cũng tiến lên trước. Ngày nay có nhiều vấn đề mà chỉ có thể được giải quyết bằng tiến lên trong công nghệ, cho nên cách tốt nhất cho học sinh là phát triển kĩ năng công nghệ điều cho phép em giải quyết các vấn đề này trong tương lai. Là học sinh, em không nên sợ công nghệ mà nhìn vào nó như cơ hội, không phải đe doạ. Khi công nghệ thay đổi, nhiều việc làm sẽ phải thay đổi và bằng việc biết kĩ năng nào được cần và hội tụ việc học vào những kĩ năng này, em sẽ học tốt. Chẳng hạn, ngày nay có thiếu hụt người với kĩ năng trong khoa học dữ liệu, tính toán mây, Internet mọi thứ, phát triển app di động, và kĩ nghệ phần mềm, v.v. Câu hỏi của tôi là: “Bao nhiêu học sinh biết về điều này?” và “Họ có đang chuẩn bị cho các nhu cầu như vậy không?”
Là học sinh trung học, em phải chuẩn bị từ BÂY GIỜ để cho khi vào đại học, em sẵn sàng rồi. Cố học nhiều nhất có thể được về toán học và khoa học đi. Học các môn này bây giờ sẽ giúp em tiến bộ với các môn chuyên sâu khi em vào đại học. Ở trung học, bên cạnh các môn đại số và hình học thông thường, em cũng nên học môn tính toán, lượng giác, và vật lí vì đây là nền tảng cho nhiều môn STEM ở đại học. Nếu trường em có lớp máy tính, em nên học môn lập trình như Java hay C++ vì ngày nay viết mã là kĩ năng cần thiết mà mọi người đều phải có.
Bằng việc học thêm các môn khoa học, công nghệ, kĩ nghệ và toán học, em có thể thăm dò nhiều cơ hội hơn và biết cách các lĩnh vực này có tác động lên thế giới. Nếu em biết ai đó làm việc như kĩ sư, nhà toán học, nhà khoa học, hay người phát triển phần mềm, em có thể hỏi họ về hướng dẫn thêm về nghề nghiệp mà em muốn cân nhắc. Tuỳ theo em quan tâm vào lĩnh vực nào nhất, em có thể liên hệ với những người đang làm việc trong lĩnh vực đó để tìm thêm về điều họ làm và xem liệu nó có thể là lĩnh vực đúng cho em không.
Vấn đề chúng ta gặp phải hôm nay là không mấy học sinh hiểu vai trò mà công nghệ giữ trong việc tạo ra những cơ hội mới và việc làm mới và có khả năng chuẩn bị cho nó. Nhiều người tiếp tục đi theo “quan niệm cũ” về vào đại học, chọn bất kì cái gì phù hợp với họ, kiếm tấm bằng rồi tìm việc làm về sau thay vì lập kế hoạch nghề nghiệp của họ sớm hơn và thăm dò cơ hội tốt nhất cho họ là gì.
Tôi nghĩ đây là lúc chúng ta cần thảo luận công khai nghiêm chỉnh về tác động của công nghệ lên lực lượng lao động trong mười năm tới, và các cơ hội đang mở ra để cho học sinh trung học và đại học có thể chuẩn bị cho chúng. Chúng ta cần thu lại kẽ hở giữa “người có giáo dục cao” và “người kém giáo dục hơn,” giữa “người có việc làm” và “người thất nghiệp,” giữa những người được lợi từ công nghệ và những người bị bỏ lại sau. Chúng ta phải nhìn vào tác động của toàn cầu hoá, tiến bộ của công nghệ và điều chúng sẽ ngụ ý cho người của chúng ta, xã hội chúng ta, và đất nước chúng ta, không phải hôm nay mà cho năm hay mười năm nữa kể từ giờ. Chúng ta cần mang những mối quan tâm này ra thảo luận công khai vì chúng phải là vấn đề ưu tiên cho chính phủ và xã hội. Không lâu nữa, nhiều việc làm sẽ biến mất vì con người sẽ không có cùng việc làn như chúng ta có ngày nay. Nhưng nhiều việc làm mới sẽ được tạo ra, và mọi người sẽ cần đào tạo đúng và giáo dục đúng để nắm lấy những cơ hội này.
—English version—
Preparation for the future
A student wrote to me: “After reading your blog about robots and automation take people’s jobs. I am worried about my future. I talked about this to my friends, and they are worried too. What advice can you give to a high school student like me to find a good job in the future? What can a country do to avoid this? Please advise.”
Answer: My advice is to prepare for whatever may come and do not worry about something that you cannot control. Since many future jobs will be in science, technology, engineering, and math areas (STEM), you should select a field within the STEM areas to prepare for future jobs. Beside technical areas, you need to develop the “soft skills” such as teamwork, communication, presentation, leadership, etc. In this globalized market, you also need to know at least one foreign language such as English, regardless what your career may be. Having both technical and soft skills is the best thing you can do to get a good job.
If you look back at history, whenever technology progress happened, it always caused confusions, but society always moved forward. Today there are many problems that can only be solved by advancing in technology, so the best way for students is to develop technology skills that allow you to solve these problems in the future. As students, you should not be afraid of technology but look at it as opportunities, not threats. When technology changes, many jobs will have to change and by knowing which skills are needed and focus on learning these skills; you will do well. For example, today there is a shortage of people with skills in data science, cloud computing, Internet of Things, mobile apps development, and software engineering, etc. My question are: “How many students know about this?” and “Are they preparing for such needs?
As a high school student, you should prepare NOW so when going to college; you are ready. Try to take as many math and science courses as you can. Taking these courses now will help you to make progress on advanced courses when you go to college. In high school, besides the common algebra and geometry, you should also take calculus, trigonometry, and physics because these are the foundation for many STEM courses in college. If your school have computer classes, you should take programming courses such as Java or C++ because today coding is a necessary skill that everyone must have.
By taking additional science, technology, engineering, and math courses, you can explore more opportunities and know how these fields have an impact on the world. If you know someone who works as an engineer, mathematician, scientist, or software developer, you may want to ask them for additional guidance about the career that you want to consider. Depending on which field interests you the most, you can contact people who are working in the field to find out more about what they do and see if it might be the right field for you.
The problem we have today is not many students understand the role that technologies play in creating new opportunities and jobs and be able to prepare for it. Many continue to follow the “old notion” of going to college, select anything that suits them, get a degree then finding a job later instead of planning their career earlier and explore which is the best opportunity for them.
I think it is the time that we need a serious public discussion about the impact of technologies on the workforce in the next ten years, and the opportunities that are opening up so high school and college students can prepare for them. We need to reduce the gap between the “highly educated” and the “Lesser educated,” the “Employed” and the “Unemployed,” those are benefiting from technology and those who are left behind. We have to look at the impact of globalization, the advance of technology and what they are going to mean to our people, our society, and our country, not today but five or ten years from now. We need to bring these concerns to the public discussions because they have to be a priority issue for the governments and society. Soon, many jobs will disappear as people will not have the same jobs that we have today. But many new jobs will be created, and people will need the right training and the right education to seize these opportunities.