Một sinh viên hỏi tôi: “Em cần kĩ năng nào để học để thành công trong thời đại thông tin này?” Tôi biết rằng sinh viên này đang quan tâm tới việc kiếm việc làm, xây dựng nghề nghiệp, và chuẩn bị cho tương lai. Tôi đã nhận được kiểu câu hỏi này mọi lúc vì sinh viên muốn biết họ nên học các ngôn ngữ lập trình nào hay họ nên biết công nghệ nào khi họ đang học trong trường.
Tôi thường bảo họ: “Ngôn ngữ lập trình sẽ thay đổi. Vài năm trước, FORTRAN đã là ngôn ngữ chính; ngày nay chẳng ai nói về nó nữa. Không lâu trước đây, Pascal và C đã là những ngôn ngữ được dạy trong mọi đại học; ngày nay Java và Python là ngôn ngữ thông thường nhưng ai biết cái gì sẽ xảy ra trong năm năm nữa? Công nghệ cũng thay đổi, năm mươi năm trước, máy khung chính (máy tính lớn) đã là máy tính thế rồi Máy tính Cá nhân (PC) tới và đã làm thay đổi mọi thứ. Ba năm trước, máy tính bảng đã thay thế các máy PC, nhưng bây giờ nhiều thứ có thể được làm bằng việc dùng điện thoại thông minh. Mọi thứ sẽ thay đổi và thường nhanh hơn là bạn có thể tưởng tượng. Nhưng có một thứ sẽ không bao giờ thay đổi, và điều bạn cần là kĩ năng “không bao giờ dừng học.”
Sinh viên này cãi lại: “Thầy nói thì dễ vì thầy là giáo sư. Thầy muốn chúng em học, nhưng chúng em cần những chuyên môn cụ thể để chúng em có thể hội tụ nỗ lực. Chúng em có nên học Hadoop hay Spark không? Hay chúng em nên học R hay Swift? Chúng em cần kĩ năng nào để có được việc làm tốt?”
Tôi giải thích: “Nếu các em hội tụ vào các kĩ năng chuyên môn, các em trở thành thiên lệch về điều đó. Các em sẽ trở thành chuyên viên trong kĩ năng xác định, nhưng khi mọi sự thay đổi, kĩ năng của em bị lỗi thời thì em sẽ làm gì? Em phải hội tụ vào việc là “người học cả đời” nơi em sẽ học bất kì cái gì tới, và duy nhất kĩ năng đó em cần mới giải quyết các vấn đề. Để sống còn trong thời đại thay đổi nhanh chóng này, em cần biết cách giải quyết vấn đề. Không thành vấn đề em dùng ngôn ngữ lập trình nào; không thành vấn đề em áp dụng công nghệ nào, chừng nào em vẫn có thể giải quyết được vấn đề thì em sẽ làm tốt.”
Vấn đề là điều mọi người giải quyết tại công việc mọi ngày. Chúng có thể có tính kĩ thuật hay phi kĩ thuật, chúng có thể lớn hay nhỏ, đơn giản hay phức tạp, dễ dàng hay khó khăn nhưng bạn phải tìm ra cách để giải chúng. Là người giải quyết vấn đề giỏi là quan trọng cho thành công nghề nghiệp của bạn. Chẳng hạn, bạn học giải quyết các vấn đề trong môn toán học của tôi bằng việc dùng logic và các công thức. Bạn học giải quyết vấn đề trong lớp máy tính của tôi bằng việc dùng ngôn ngữ lập trình và thuật toán. Các ngôn ngữ máy tính mà bạn học, các công nghệ mà bạn dùng chỉ là những công cụ giúp bạn giải quyết vấn đề. Công cụ thay đổi theo thời gian, nhưng việc học sẽ ở lại cùng bạn với phần còn lại của đời bạn và có kĩ năng học cả đời sẽ giúp bạn học công cụ mới về giải quyết các vấn đề.
Để giải quyết vấn đề, bạn cần hiểu vấn đề trước hết, nếu không biết rõ nó bạn không thể giải được nó. Chìa khoá là đảm bảo rằng bạn hội tụ vào vấn đề thực, không vào triệu chứng. Chẳng hạn, nếu tổ dự án của bạn không làm việc tốt, bạn nghĩ vấn đề là với người nào đó, và bạn đổ lỗi cho người đó. Tuy nhiên nếu bạn nhìn một cách cẩn thận, vấn đề thực có thể là lịch biểu không hợp lí mà người đó đã không có đủ thời gian để làm việc. Bạn cần biết nguyên nhân thay vì triệu chứng và lí do tại sao vấn đề đã xuất hiện. Nếu bạn biết nguyên nhân của vấn đề, bạn có thể đi tới giải pháp.
Nếu vấn đề là phức tạp, bạn có thể cần tổ cùng làm việc để đi tới nhiều phương án trước khi lựa chọn giải pháp tốt nhất. Bạn có thể dùng kĩ thuật “động não tập thể” và khuyến khích các thành viên tổ gợi ý các ý tưởng của họ để giải quyết vấn đề. Trong phiên động não tập thể, mọi ý tưởng đều là tốt khi bạn mở ra mọi khả năng giải quyết vấn đề. Bằng việc để cho mọi thành viên tổ làm việc cùng nhau, bạn có thể tạo ra các giải pháp triệt để mà riêng một người có thể thậm chí không tưởng tượng được. Nó cũng khuyến khích mọi người tham gia giải quyết vấn đề vì họ cung cấp cái vào trong việc phát triển chúng.
Ở trường, sinh viên học nhiều điều, một số hữu dụng, nhưng tất cả chúng là nền tảng giúp cho sinh viên giải quyết vấn đề thực trong cuộc đời họ. Một số trong những điều này sẽ thay đổi theo thời gian, nhưng “kĩ năng học” mà họ đã phát triển sẽ không bao giờ thay đổi. Chừng nào họ còn sẵn lòng học, và tiếp tục học, họ sẽ làm tốt. Việc học không bao giờ nên dừng lại.
—English version—
The only skill you need
A student asked me: “What skills do I need to learn to succeed in this information age?” I know that the student is concerned about getting a job, building a career, and prepare for the future. I have received this type of questions all the time because students want to know what programming languages they should learn or what technologies they should know when they are studying in school.
I often told them: “Programming languages will change. Few years ago, FORTRAN was the main language; today nobody talks about it anymore. Not long ago, Pascal and C were the languages taught in every university; today Java and Python are the common languages but who know what will happen in the next five years? Technologies also change, fifty years ago, the mainframe was the computer then Personal Computer (PC) came and changed everything. Three years ago, tablets replaced PCs, but now many things can be done using smartphones. Everything will change and often faster than you can imagine. But there is one thing that will never change, and what you need is “Never stop learning” skill.
The student argued: “That is easy for you to say because you are the Professor. You want us to learn, but we need specifics so we can focus our efforts. Should we learn Hadoop or Spark? Or should we learn R or Swift? What skills do we need to get a good job?
I explained: “If you focus on specific skills, you become bias on that. You will become a specialist in a specific skill, but when things change, your skill is obsolete then what would you do? You should focus on being a “Lifelong learners” where you will learn whatever come, and the only skill that you need is solving problems. To survive in this fast changing time, you need to know how to solve problems. No matter what programming language that you use; no matter what technologies that you apply, as long as you can solve the problems then you will do well.”
Problems are what people solve at work every day. They may be technical or non-technical, they may be large or small, simple or complex, easy or difficult but you must find a way to solve them. Being good problem solver is important to your career success. For example, you learn to solve problems in my mathematic course by using logic and formulas. You learn to solve problems in my computer class by using programming languages and algorithms. The computer languages that you learn, the technologies that you use are only tools that help you to solve the problem. Tools change with time, but learning will stay with you for the rest of your life and having a lifelong learning skill will help you learn new tools and solve problems.
To solve a problem, you need to understand the problem first, without knowing it well you cannot solve it. The key is to make sure that you focus on the real problem, not the symptoms. For example, if your project team is not doing well, you think the problem is with a certain person, and you blame him. However if you look carefully, the real problem may be an unreasonable schedule that he did not have enough time to do the work. You need to know the cause instead of the symptom and why the problem happened. If you know the cause of a problem, you can come up with a solution.
If the problem is complex, you may need the team working together to come up with several alternatives before selecting the best solution. You may use the “Brainstorming” technique and encourage team members to suggest their ideas to solve a problem. In brainstorming sessions, all ideas are good as you open up all possibilities to solve the problem. By having all team members to work together, you can create radical solutions that a single person may not even imagine. It also encourages people to commit to solving the problem because they have provided input in developing them.
In school, students learn many things, some are useful, but all of them are the foundation that helps students to solve real problems in their lives. Some of these will change with time, but the “learning skill,” that they develop will never change. As long as they are willing to learn, and continue to learn, they will do well. Learning should never stop.